Vrijzinnig of orthodox.
Is dat geen tegenstelling uit een verleden tijd? Over die vraag gingen Bas van der Graaf (predikant van de Jeruzalemkerk) en Wies Houweling (alg. secretaris van de Ned. Prot. Bond) afgelopen donderdag in het Theologencafé met elkaar in debat. Het gesprek, waar ook anderen na verloop van tijd zich in mengden verliep open en vriendelijk, maar bleef tegelijk eerlijk en scherp. Een paar dingen vielen mij op.
Ten eerste: oude geschilpunten zijn nog springlevend.
Volgens Wies zijn er allerlei bronnen van inspiratie, waarvan de bijbel er één is. Ze voegde daar wel het opmerkelijke zinnetje aan toe dat ‘heel misschien al wat zich aandient via literatuur, kunst en cultuur uiteindelijk toch net niet kan tippen aan wat de Schrift ons te zeggen heeft’.
Daartegenover maakte Bas duidelijk dat de bijbel voor hem méér is dan een verzameling van menselijke ervaringen die inspireren. De Schrift is ten diepste niet minder dan bron van Godsopenbaring, waardoor je – tot je eigen stomme verbazing – van Hogerhand aangesproken wordt. Juist in de confrontatie met andere denkers (die overigens allemaal hun eigen zeggingskracht hebben!) komt aan het licht dat het Bijbelverhaal van een andere orde is. Uniek en exclusief.
Goed dat dit geschil onverbloemd ter tafel kwam. Wat ik wel jammer vind is dat er vaak – ook nu weer – werd gesuggereerd dat het eerste standpunt verlicht en ruimdenkend is en het tweede star en dogmatisch. Ik vraag me af of dat klopt. Zijn vrijzinnigen niet minstens zp vasthoudend in hun afwijzing van het orthodoxe geluid als andersom? En zou het kunnen dat het ‘orthodoxe idee’ – dat we in de Schrift Gods eigen stem vernemen – de meest ‘verlichtende ervaring’ is die een mens kan overkomen? In ieder geval is de geschiedenis van kerk en theologie vol van dit soort openbaring en ervaring. Laten vrijzinnigen wat verder kijken en wijzer worden! En laten orthodoxen wat franker en vrijer laten zien dat hun geloven méér is dan een aangeleerd dogmatisch lesje.
Ten tweede: het blijft lastig praten
Ook dit gesprek leek te verzanden in de patstelling dat vrijzinnigen vooral inzetten op een humaan bestaan – dat geleefd wordt in deze wereld –, terwijl orthodoxen vooral gespitst zijn het leven met God – dat gevoed wordt in de kerk. Jammer dat het tot op heden zo moeilijk lukt om aan dit dilemma te ontsnappen. En dat, terwijl de Schrift die tegenstelling niet kent! Daar gaat het over (voortdurende) bekering tot de levende God, wat tot méér mens maakt dan wat ook maar. De patstelling brengt ons niet verder. Het bevestigt hooguit eigen gelijk.
I have a dream
Ik droom – hoop en bid – dat vrijzinnigen zo ruimdenkend worden dat ze gaan geloven dat zelfs orthodoxen hen iets zinnigs te zeggen hebben. En dat orthodoxen hun eigen adagium van ‘sola et tota Scriptura’ zo serieus nemen, dat ze bij vrijzinnigen in de leer gaan om van hun blinde vlekken af te komen. Dan kan het toch nog wat worden met de kerk…
Vorig jaar ging ik in de Noorderkerk in debat met de vrijzinnige ds. Hendrikse uit Middelburg. Iemand vroeg me of dit debat nog terug te zien is. Dat kan via deze link: http://kerken.streamit.eu/portal_recordings/321
Paul Visser, predikant Noorderkerk
